Vorige week zaterdag zat een leerling van mij hier in Buenos Aires een Nederlands examen te maken in de tuin. Het was zaterdagochtend, toen we klaar waren intussen zaterdagmiddag en namen spreekvaardigheid op op mijn telefoon. De vogels op de achtergrond lieten de mensen in Leuven waar het wordt nagekeken weten dat we het examen gewoon in de tuin hielden. Hoe leuk kan onderwijs zijn.
Ik schreef een serie tekstjes over onderwijs in verschillende landen en situaties. Zo kom ik vanzelf op een tekstje over het onderwijs in Nederland en wat ik daarmee zou willen, als ik de mogelijkheid had. We beginnen met de best presterende en blijste leerlingen ter wereld. Finse leerlingen.

Ik was afgelopen dinsdag aanwezig bij een lezing van de Finse ambassadeur over het onderwijs in Finland. Het begint met een cultuur. Je kunt onderwijs niet verder veranderen als de cultuur hetzelfde blijft. Wat we missen is meer willen weten, is nieuwsgierigheid, is leergierigheid. Is iets durven opgeven, ook als dat je niet direct geld of mogelijkheden op meer geld oplevert.

In Finland is elke student gelijk. Elke leerling krijgt een gelijke kans. Iedereen mag dus studeren en iedereen doet dat gratis, gaat gratis met openbaar vervoer, iedereen krijgt gratis een gezonde maaltijd op school en moet elke 45 minuten een kwartier verplicht naar buiten, er zijn geen CITO-toetsen die op 12-jarige leeftijd, als je hersenen zich opnieuw beginnen te ontwikkelen, alvast voor je bepalen op welke manier je de volgende jaren de hersenen mag gaan gebruiken.
En kinderen blijven kinderen, leren moet leuk zijn, kinderen beginnen pas met school als ze 7 zijn, gaan maar 3 uur naar school (tot de middelbare school, dan zijn het gewoon 8 uur net als in Nederland), hebben tweeenhalve maand zomervakantie en nog weken tussendoor vrij en ze leren focussen en problemen oplossen.
Ook grappig: er is geen nationaal examen, alleen een toelatingsexamen voor de universiteit.

Er zijn natuurlijk wel wat dingen die mij nog altijd verbazen. Zo wordt er in Finland weinig aandacht besteed aan sociale vaardigheden, staken ook in Finland de docenten voor hogere lonen, terwijl tegelijkertijd de grafieken van onderzoeken laten zien dat slechts 10 procent van de docenten min of meer ontevreden is en is er natuurlijk in de binnenlanden van Finland, op 500 km van Helsinki geen coffeeshop te vinden. Zo kan ik ze ook elke 45 minuten naar buiten sturen. En dan hebben we het nog niet over kosten gehad…

Maar het grootste verschil met het Nederlandse onderwijs is toch wel het vertrouwen. En dat raakte me meer dan alle andere verschillen. Het vertrouwen dat docenten én ouders in leerlingen hebben, dat ze hen alleen laten in de middag en dingen spelend oplossen. En het vertrouwen dat de overheid heeft in de docenten. Er bestaat geen inspectie. Finse docenten zijn blije docenten. Het heeft niets met een hoger salaris te maken, niets met meer geld verdienen, niets met prestige. De enige manier om volgens mij het onderwijs aantrekkelijk te maken voor docenten is het tonen van vertrouwen in de docenten. Geen inspectie, geen controle van resultaten. Geen CITO-toetsen, geen afrekening als een school een leerling het langer laat proberen om een vwo-diploma te halen, geen vastgelegd curriculum van semester tot semester, geen uitgebreide lijst van formulieren om in te vullen om te bewijzen dat je doet wat je moet doen (en die vooral bewijst dat ik heel creatief de waarheid kan verdraaien), maar vrijheid voor de goed-opgeleide en intelligente docent die je voor de klas hebt gezet. En net zo voor leerlingen: Leerlingen die het idee hebben dat ze zelf mogen bepalen wat ze doen, die van hun ouders het vertrouwen krijgen dat ze het goed doen, zonder druk, gaan zich veel beter voelen. En een blije leerling is een goede leerling.

Als mensen dan toch over de kosten beginnen: dat is een ander groot verschil met Nederland: Finnen blijken happy taxpayers te zijn. De belastingen zijn heel hoog, maar Finnen blijken het graag te betalen omdat ze zien wat ze ervoor terugkrijgen en dat is kwaliteit.